felsefe taşı

Bilgisayar aptal, internet çöplük. Peki aynı bilgisayarı, aynı interneti kullanıp da başarıya ulaşanlar bunu nasıl yapıyor? Yoksa onlar özel bir bilgisayar kullanıp, internete de özel bir şifre ile mi giriyorlar; bütün o değerli bilgilere erişmelerini sağlayan?

Önce bilgisayar şimdi de internet pek çok insana antipatik geliyor. İşin ilginci bu kümede yer alanlar birbiri ile uzlaşı içinde olmayan siyasi ya da kültürel özelliklere sahip. Ama iş bilgisayar ya da interneti eleştirmeye geldiğinde aynı saflarda yer alabiliyorlar.

Derinlemesine bakıldığında sadece bu tespit bile söylemlerinin hatalı olduğunu göstermek için yeterli olabilir. Şöyle paradoksal bir açıdan bakalım: Bilgisayar teknolojisi malum bir ve sıfır mantığı ile çalışır. Daha doğru bir ifadeyle “ya birdir ya da değil” (yani bir değilse ne diye merak edilmez, bir değilse sıfırdır). Oysa dünya bir-sıfır mantığı ile çalışmaz değil mi? Bir ile sıfır arasında pek çok olasılıktan bahsedilebilir.

Bugün siyasi, kültürel ya da toplumsal olaylar analiz edilirken konuyla ilgili pek çok “uzman” kendi alanı dışındaki konulara da değinmesi gerektiğinde o konuları nedense hep bir ya da sıfır bakış açısına göre değerlendirmekte. Yani “ya öyledir; ya da böyledir”. Bu bağnaz bakış açısında ne yazık ki üçüncü bir olasılık yoktur.

Örneğin internette bir bilgi araması yapar. Karşısına diyelim ki pek çok yanlış bilgi çıkar. Hemen şöyle bir hüküm verir: Internet yalan yanlış bilgi kaynağıdır. Örneğin kendisine şu tür soruları sormaz. Acaba aradığım şeyi doğru yerde mi arıyordum? Ararken kullandığım araçlar doğru muydu? (Mesela Google’da bir arama yaparken kullandığım kelimeler ya da ifadeler doğru muydu?).

Keza bilgisayar ile ilgili de benzer bir değerlendirme kriteri vardır. Efendim bilgisayar sadece aptal bir makine olarak kendisine verilen şeyleri işler. Beklentin ne idi? O beklenti seviyesinin ne kadar mümkün ne kadar hayal olduğu konusunu hiç düşündün mü? Konuyu daha anlaşılır kılmak için ortalama bir futbol izleyicisinin futbol eleştirisini analiz edelim. Malum hangi takım olduğundan bağımsız, her takımın oynadığı her maç için sayfalar dolusu eleştiri getirmek mümkündür. Takım maçı ister kazansın, ister kazanamasın. O nedenle de ligin sonunda takım ikinci bile olsa bu başarısızlık olarak değerlendirilir.

Peki sorun nerede? Sorun üstünde hiç konuşulmayan “başarı kriteri”nin mantıksızlığında. Bu adı konmamış başarı kriteri o takımın, hangi takımla hangi koşullarda maç yaptığından bağımsız olarak tüm maçlarını örneğin 5-0 gibi net bir skorla kazanmasıdır. Bu kriterin mantıksızlığı şuradan gelmektedir ki istatistiklere bakıldığında böyle bir başarıya ne ulaşılmıştır ne de ulaşılması olasıdır.

Kısaca özetlemek gerekirse yaşamımızdaki pek çok sorunu ya da eksikliği kendimizin dışındaki kaynaklarla irtibatlandırabilmek için onları eleştirmeye çalışıyoruz. Eleştirebilmek için de önce adı konmamış o başarı kriterinin çıtasını çok yükseklere asıyoruz ve böylece o kriteri geçememesini sağlıyoruz. Bilgisayar; kendisine söylenenden başka ne yapar ki? Internet; yalan yanlış bilgi çöplüğü. Peki aynı bilgisayarı, aynı internete kullanarak başarıya ulaşanlar bunu nasıl sağlıyor? Onlara ayrı bir bilgisayar mı veriliyor; özel işler yapabilen? Ya da internete özel bir şifreyle mi giriyorlar da çöplüğün yanından geçip eşsiz bilgilerin “saklandığı” özel kısımlara ulaşıyorlar?

Dünyada yeni bir rönesans hareketi yaşatan bilgisayar ve internet araçlarını en çok eleştirenler aslında bu imkanları üretme ve yeniden üretme konusunda en kıt bilgiye sahip olanlardır diye düşünmek çok da hatalı olmayacaktır.