felsefe taşı

Inovasyon tek başına yapılmaz. O halde birbiri ile etkileşim içinde olmak inovasyon potansiyelini artırır. Etkileşimi güçlü kılmak için de kritik kaynakların ücretsiz olması müthiş bir ivme sağlayabilir. Mesela internetin!

Bu dilek sadece bana ait değil. Aralık ayı içinde TİM’in düzenlemiş olduğu inovasyona yönelik konferansta konuşan Harvard Üniversitesi profesörlerinden Nicholas Negreponte tüm Türkiye’ye şöyle seslendi: “Hiçbir ülke beni şimdiye dek dinlemedi. Eğer Türkiye beni dinlerse büyük bir sıçrama yapar: Interneti bedava yapın”.

Internetin bedava olmasını istemesinin gerisinde yatan şey, birbirine bağlı olan insanların daha yaratıcı olabilecekleri. Aynı konferansa katılan diğer konuşmacılar da yaratıcılık söz konusu olduğunda birlikte hareket etmenin tek başına olmaya göre daha faydalı olacağını ifade ediyorlar: “Tek başına icat edilir, birlikte inovasyon yapılır”.

Internet gerçekten ücretsiz olabilir mi? Olabilir. Ama insanların birlikte ve daha yaratıcı olma imkanları engellenecekse ücretsiz olmasının pek bir esprisi yok. En azından bu öneriyi yapan profesörün bakış açısına göre.

Öte yandan hem interneti ücretsiz yapmak hem de ifade özgürlüğüne sınırlamalar getirmek yine de politik açıdan başarı sağlayabilir. Örneğin gelecek seçimlere böyle bir uygulama ile girecek olan hükümet genç seçmenlerin ciddi bir kısmının oyunu alabilir.

Internet nasıl bedava yapılabilir? Internetin ücretini kamu ve özel sektör işbirliği yaparak internet kullanıcıları dışındaki kaynaklardan sağlayabilir. Örneğin devlet internet hizmeti sunan firmalardan yıllık internet kazançları kadar bir bedeli vergi olarak almaz. Firma da interneti ücretsiz yapar.

Ya da firmalar reklamverenleri sürece dahil eder, internet ücretlerini reklamverenler sübvanse ederler. Kamu ağzıyla değil de özel sektör ağzıyla konuşmak gerekirse, “reklamverenler sponsor olur”. Benzer bir durum müzik dünyası için yapıldı. Bugün ülkemizde bedava ve yasal olarak internet üzerinden müzik dinlemek mümkün. Aynı şey genel anlamda internet erişimi için de sağlanabilir.

Internet bedava olursa ne olur? Elbette internete giren nüfus da internette geçen süre de artar. Şu an kapasitesi tam doldurulamayan altyapı bu kez talebi karşılayamaz hale gelebilir. Bu durumda firmaların ek yatırım yapması gerekir vb. Kamu ile özel sektör bu hizmeti bedava yapmak isterse bu yatırım sorunu da halledilebilir. Anahtar kelime “vergi”dir.

Bugün batıda pek çok otorite devlet müessesesinin varlığını sorgulamakta. Bu tartışmanın bir kısmı olumlu bir kısmı ise olumsuz bir bakış açısına sahip. Olumlu yanda olanlar samimi bir şekilde birey ve kurumlardan toplanan paranın (vergi) bireylere ve kurumlara geri dönüşünün (kamu hizmetleri) artık devlet gibi bir aracı tarafından yapılmasını gereksiz buluyorlar. Devlet organını basit bir kahyalık hizmetinin ötesinde gören, değerlendiren kültürler için bunu anlamak elbette ki kolay olmayacaktır (parmağını yalama imkanı sağlayan bal-tutuculuğunun ortadan kalkmasının diğer olumsuz yanlarını anımsatmaya gerek yok).

Negreponte internetin ücretsiz olmasını bireyler daha çok oyun oynasın, birbiri ile geyik muhabbeti yapsın vb gibi “tüketim” amacıyla istemiyor. İnsanların birbiri ile yaşam kalitesini, yaratıcı etkileşimi artırmak amacıyla bağlantı kurmayı arzu edeceğini varsayıyor. Bunu önerdiği için ülkemizden ayrılmadan önce kovulacağından korktuğu esprisini yaptı ama belki de Türkiye’de altı ay yaşasa internetin neden sınırlamalara tabii tutulması gerektiği konusunda ikna edici konuşmalar yapmaya başlayabilirdi; bırakın bedava olmasını!