felsefe taşı

Gökyüzü tanrısı Anu, hava tanrısı Enlil ve yeryüzü tanrısı Ea (Enki) gibi en büyük üç Sümer tanrısı, Babil ilahları arasında da yer almışlardır. Daha sonra Marduk, Ea’nın oğlu olduğundan hem doğuştan gelen haklara hem de onun olağanüstü yeteneklerine sahip olarak doğar. Marduk tanrılar meclisine girer girmez, tanrılar ona yeryüzünde Enlil’in rolünü vermişler, böylece Enlil güç ve eylemden yoksun, sadece addan ibaret kalan bir tanrı haline gelmiştir. Marduk en üstün tanrı mertebesine ulaşır. Marduk’a evreni yaratma, faaliyet halinde tutma onuru ve esas amaçlan tanrılara hizmet etmek olan insanları yaratma onuru verilir. Bütün tanrılar ve ölümlüler, Marduk’un emirlerine itaat ederler.

Marduk dinsel bir devrim sonucu iktidara ulaşır ve onun zaferiyle evrende yeni bir düzen, yeni bir bakış açısı ortaya çıkar. Sümer tanrıları, genellikle temsil ettikleri gökler, kara ve su gibi kişiliklerle evreni oluşturan özün bir parçasıdırlar. Marduk, onlara yeni roller verdiğinde, evreni, Babillilerin tanıdığı gibi yaratmıştır. Zaten var olan unsurları (tanrıları), kaosun içinden bir düzen ortaya çıkacak şekilde düzenlemiştir.

Marduk’un yeni düzeni eskisinin yıkıntıları üzerine kurması da dikkat çekicidir. Marduk yeni, erkek egemenliğine dayanan, ataerkil bir dinin, kadınların egemen olduğu anaerkil bir din üzerindeki zaferidir. Büyük Tanrıça ya da Ana Tanrıça olan ve bütün temel tanrılara yaşam veren Tiamat, artık tanrıların düşmanı haline gelmiştir. Eskiden iyi olan ve çocukların yaşamını koruyan Tiamat, şimdi kötüleşmiş, bu çocukları yok etmeye çalışmaktadır. Eskiden en iyi tanrılara hayat vermişken, şimdi canavar ve şeytanlara hayat vermektedir. Geçmişte kocası ve çocuklarından daha güçlüyken, şimdi güçlü sihirlerine karşı bağışıklığı olan yeni bir tanrıya yenik düşmüştür.

Marduk’un gücüyle, kaosun içinden düzen, ölü maddeden yaşam ortaya çıkar ve her yıl doğa yenilenir. Yine de Marduk’ un iktidarı altında bile evren ve içindeki tanrılar, önceden kestirilemez ve onlara güvenilmez. Hatta en güçlü kral bile başarı için tanrıların yardımına ve iyi niyetine muhtaçtır. Bir kral için bile Ölümden sonraki yaşam, yeryüzündeki icraatları için ödül değil, sadece karanlık, toz, yoksunluk ve ebedi sıkıntılar vaat eder. Eğer insanlar arasında en nüfuzlusunun bile böyle bir kaderi varsa, sıradan insanların kaderi daha iyi olamaz. Dolayısıyla Babilliler zamanında insanlar, güvenliğin ve umudun eksik olduğu bir dünyada, yaşamlarında yapabileceklerinin en iyisini yapmak zorundadırlar.

Başlıca Tanrılar:
Sümer ve Babil tanrılarının karşılaştırması
Tiamat (Babil): Ulu Tanrıça veya Ana Tanrıça, Toprak Ana, tüm yaşamı besleyen, Apsu’nun karısı, Anşar ve Kişar’ın annesi, tuzlu suların efendisi.
Tiamat (Sümer): Nintu’nun (Ki) karşılığı.
Apsu (Babil): Tiamat’ın kocası, Anşar ve Kişar’ın babası, tüm tanrıların ve tatlı suların efendisi.
Apsu (Sümer): Anu’nun (An) karşılığı.
Miummu (Babil): Tiamat ve Apsu’nun oğlu, sislerin tanrısı.
Anşar (Babil): Tiamat ve Apsu’nun oğlu, Kişar’ın ağabeyi ve kocası.
Anşar (Sümer): Karşılığı yok
Kişar (Babil): Tiamat ve Apsu’nun kızı, Anşar’ın kız kardeşi ve karısı
Kişar (Siimer): Karşılığı yok.
Anu [An] (Babil): Anşar ve Kişar’ın oğlu.
Anu (Sümer): Nintu’nun kocası, tüm tanrıların babası ve efendisi. Her ikisinde de Gökyüzü tanrısı.

Nintu [Ki] (Babil): Erkek egemenliğindeki yaratılış söylencesinde yer almamıştır. Burada Anu’nun karısı ve Enlilin akrabaları yoktur.
Nintu (Sümer): Tiamat gibi Ulu Tanrıça veya Ana Tanrıça, Anu’nun karısı, tüm tanrıların anası, ilk insanı çamurdan yaratmıştır.
Enlil (Babil): Yeryüzü ve gökyüzü arasındaki havanın tanrısı.
Enlil (Sümer): Anu ve Nintu’nun oğlu, Hava ve Tarım tanrısı. Anu ile beraber tanrıların efendisi olmuştur.
İştar (Babil): Nintu gibi, erkek egemenliğindeki yaratılış söylencesinde yer almamıştır.
İştar (Sümer): Önce Anu’nun, sonra Sin’in kızı, Ulu tanrıça veya Ana tanrıça, Aşk ve Savaş tanrıçası.
Ea (Babil): Anu’nun oğlu, Damnika’nın kocası, Marduk’un babası ve Apsu’dan sonra tüm tanrıların ve tatlı suların efendisi.
Ea (Sümer): Ana, Nintu, yeryüzünün efendisi. Her ikisinde de yaratıcı zekanın, aklın, tüm sanat ve zanaatların tanrısı.
Damkina (Babil): Ea’nın karısı ve Marduk’un annesi.
Damkina (Sümer): Karşılığı yok.
Marduk (Babil): Ea ve Damkina’nın oğlu, en akıllı ve yetenekli tanrı, tüm tanrıların efendisi oldu.
Marduk (Sümer): Enki’nin oğlu
Kingu (Babil): Marduk’a karşı Tiamat’ın güçlerini yönetir.
Kingu (Sümer): Karşılığı yok.
Sin (Babil ve Sümer): Ay tanrısı, Şamaş’ın babası.
Şamaş (Babil ve Sümer): Sin’in oğlu, Güneş tanrısı. Zayıflan, haksızlığa uğrayanları ve gezginleri korur.