Facebook Metaevreni
Metaverse basitçe “üç boyutlu internet” olarak tanımlanabilir.
Metaevren (metaverse) ifadesini yine bir bilim-kurgu yazarına borçluyuz: Neal Stephenson. İlk kez Snow Crash (Türkçesi Parazit, Altıkırkbeş Yayınları) adlı romanında kullanmıştır. (Malum siberuzay (cyberspace) ifadesi de ilk kez William Gibson tarafından Neuromancer adlı bilim kurgu romanda kullanılmıştı).
Kitapta metaevren ifadesinin geçtiği bazı yerler şöyledir: “Hiro, Cadde’ye yaklaşıyordu. Burası, Metaevren’in Broadway’i, Şanzelize’siydi. Veri gözlüklerinin lenslerine yansıtılmış, minyatürleştirilmiş ve ters çevrilmiş, çok ışıklı bir bulvardı. Aslında yoktu. Ama şu anda, milyonlarca insan orada yürüyordu.” (…) “Hiro, Metaevren’e girip Cadde’ye baktığında ve karanlığın içine doğru uzanan, kürenin kavisinin üstüne doğru gittikçe kaybolan binalar ve elektrikli tabelalar gördüğünde, aslında büyük şirketler tarafından yapılan binlerce farklı yazılım parçasının grafik simgelerine (kullanıcı arayüzleri) bakıyor olurdu. Bu şeyleri Cadde’ye yerleştirmek için Evrensel Multimedya Protokol Grubu’ndan onay almak, Cadde’de bir ön cephe satın almak, imar izni ve ruhsat almak, denetimcilere rüşvet vermek zorunda kalmışlardı. Bu şirketlerin Cadde’ye böyle şeyler yapmaları için ödedikleri paranın hepsi EMPG’nin sahip olduğu ve yürüttüğü bir vakıf fonuna gidiyordu. Bu vakıf da parayı, Cadde’nin var olmasını sağlayan sistemlerin ve makinelerin geliştirilmesinde kullanıyordu.”
Yazarın Cadde (Street) adını verdiği dijital mekân, çevresi 65 bin 536 kilometre olan devasa bir bulvardır. Dijitaldir. Yani gerçekte yoktur. Ancak bir sanal gerçeklik gözlüğü takılarak erişilebilen müstakil bir sanal evrendir: Metaevren.
Sanal gerçeklik (Virtual Reality) teknoloji uzun yıllardır mevcuttu – Michael Douglas ile Demi Moore’un başrollerini paylaştığı Taciz (Disclosure) filmini anımsayın! Ancak son yıllardaki bazı gelişmeler VR’nin popülaritesini artırmaya başladı. Bunların başında VR gözlüklerinde kullanılan lens teknolojisindeki ilerlemeler ve maliyetin ucuzlaması geliyor. Onu ise sosyal medya marifetiyle bireyin dijital sosyalleşmesinin giderek kültürel bir öge halini almazı izliyor. Bunların üstüne tuz-biber olan son gelişme ise pandeminin getirdiği “eve kapanma” zorunluluğu.
Metaverse basitçe “üç boyutlu internet” olarak tanımlanabilir. Mevcut dijital etkileşimde birey fiziksel gerçekliktedir ve yine onun bir ögesi olan ikinci ekran ile (bilgisayar, tablet ya da akıllı telefon ekranı) bir başka gerçeklik ile etkileşim kurmaktadır. Metaverse modelinde ise ögeler (birey, içerik, eylem) üç boyutlu bir dijital gerçeklik ortamına ışınlanmaktadır. Bugün evinde oturan birey dijital ekrandan online bankacılık sitesine gidip işlem yapabilmekte. Metaverse’de ise yine evinde oturan birey dijital sokaklarda dijital yürüyerek dijital bir banka şubesine girip, dijital para transferini gerçekleştirebilecek. Metaevrende bireyi temsil eden dijital varlık ise malum “avatar” olarak isimlendirilmekte. Fiziksel gerçeklikte “mış gibi” görünecek bu eylemler metaevren insan kontrolündeki avatarlar sayesinde “dijital gerçek” sıfatıyla taçlandırılacak! Yani bir tür Matrix!
Metaevren olgusu şimdilik emekle aşamasında. Metaevrende avatarı ölen birisi fiziksel gerçeklikte ölmeyecek! SecondLife, Fortnite gibi sanal dünyalar uzun yıllardır piyasada. Şimdi bu dünyaya yeni bir oyuncu giriyor. Facebook! Zuckerberg geçtiğimiz günlerde Facebook’u üç boyutlu bir metaverse modeline dönüştürmek için milyarlarca dolarlık yatırım yapacaklarını açıkladı. O arada Facebook’un adını da değiştireceği ifade ediliyor. Bu yazı yayınlandığında Facebook’un yeni adı da açıklanmış olabilir.
