DeFi’nin Sahipleri
Kripto dünyasında yapılacak işlemlerin kredi kartı sistemleri hızında olması neden isteniyor?
Kripto dünyası akşamdan sabaha zengin olmak isteyen kalabalığı peşinden sürüklemeye devam ediyor. Binlerce farklı kripto para ya da jeton (token) içinden hangisinin bir sonraki bitcoin olacağı tahminleri ortalıkta uçuşuyor. Elon Musk bugün hangi parayı işaret edecek diye twitter’ın yolları gözleniyor. Öte yandan NFT ile kripto dünyasında yeni bir alan açılmış oldu.
Bütün bunlar olurken altyapıda blokzinciri mimarisinin daha sağlam, güvenilir ve hızlı olması için elinden geleni yapmakta olanlar da var. Bugün için blokzinciri dünyasındaki en önemli sorun diğer altyapı bileşenlerinden ödün vermeksizin işlem performansını artırmak. Örneğin kredi kartı ile yapılan her türlü ödeme işleminin muadilinin blokzinciri mimarisi üzerinden kripto paralarla yapılabilmesi için kredi kartı sistemlerinin anlık işlem hacmi düzeyinde bir sürate ulaşılması gerekiyor. Tipik bir blokzincirinde saniyede bir iki işlem yapılabilirken bunun kredi kartı sistemlerindeki muadili bir iki bin!
Blokzincirinde işlem performasını artıracak temel bileşenler kaynak havuzunu artırmak. Örneğin işlem mutabakatı madencilik ile yapılıyorsa, madenci adedini artırmak ya da mutabakat modelini optimize etmek ilk akla gelen çözümler. Madenci adedini artırmak demek diğer yanda elektrik tüketimini artırmak, ilk yatırım maliyetine katlanmak gibi demotive edici ögeleri de beraberinde getiriyor. Öte yandan bitcoin ile gelen mutabakat modeli (proof-of-work) farklı modellerle de hızlandırılabilir (proof-of-stake vb.). Ancak bunların da güven unsurunu tehdit etme, merkeziyetsizlikten ödün verme gibi dezavantajları söz konusu.
Kripto paraların ve akıllı kontratların çalışmasını sağlayan, merkezsiz finans (DEFI) modellerinin icra edilmesini olanaklı kılan blokzinciri mimarilerinde gündeme gelen bir başka çözüm ikinci bir katmanı devreye almak. Buna göre blokzinciri seviyesinde yapılabilecek iyileştirmeler birinci katman (layer 1) olarak değerlendirilirken, bunun üzerine yapılacak geliştirmeler layer 2 olarak adlandırılıyor. Layer 2 seviyesinde gerçekleştirilecek kodlama yeni bir blokzinciri anlamına gelmiyor. Blokzinciri işletim sistemiyse, layer 2 düzeyindeki imkanlar işletim sistemini iyileştirici ek yazılımlardır.
Buradaki temel soru hala varlığını sürdürüyor. Blokzincirinde bu denli yüksek hacimli işlem yapmak gerekli mi? İşlem hızının kredi kartı işlem hızı düzeyinde olması şart mı? Bankacılık sistemlerinde dinamizm her müşteri profili için aynı sürati gerektirmiyor. İki firma arasındaki ithalat-ihracat amaçlı bir ödeme işlemi ile bir buket çiçek alınırken kredi kartıyla yapılan bir ödeme işlemi aynı hızda sonuçlanmak zorunda değil.
Peki blokzinciri neden perakende işlemlerin hızına cevap verebilecek düzeyde bir sürate sahip olsun? Cevap ticari. Çünkü e-ticaretin kredi kartı gibi eski dünya ödeme sistemleriyle yapılması yerine kripto paralarla yapılması arzu ediliyor da ondan. Öte yandan aracıyı ortadan kaldıracağım derken ödeme işlemlerinin doğrudan hesaptan yapılan klasik modele benzer şekilde (ama kripto ile) yapılmasına doğru mu gidiliyor? Basit düzeydeki işlemler için cevap evet olacaktır. Ancak DEFI modellerinin bankacılık sistemlerini gereksiz hale getirebilmesi için her türlü finansal işlemin en az mevcuttaki süratle kriptodan yapılmasının gerisinde başka bir sebep de yatmakta: Parmağını yalayan oyuncuları değiştirmek! Bankalar gidecek, yerini DEFI modelleri gelecek! DEFI’nin sahipleri kim olacak?
