felsefe taşı

Kalitesiz bir hayat yaşamamızın bir nedeni de objektif enformasyonla gündelik hayatımızın arasında çoğu zaman dağlar olması !

Tarihi konuları ele alan roman, film ya da dizilerin öteki herşeyin yanısıra bir de tarihsel gerçeklerle paralellik arz etmesi gerekmekte. Son dönemde bu türden dizilerden ikisini izleme, inceleme imkanım oldu. Birisi Muhteşem Yüzyıl, diğeri Da Vinci’s Demons (Da Vinci’nin Şeytanları?).

Muhteşem Yüzyıl her ne kadar tarihi detaylarda gerçeği yansıtmıyor diye eleştiri alsa da gerek Türkiye’de gerekse de pek çok çevre ülkede çok yüksek reyting almış dizilerden bir tanesi. Da Vinci’s Demons ise on sekiz bölüm ile ikinci sezonunu tamamlamış, üçüncü sezonuna hazırlanıyor.

İkisi arasında kıyaslama yapmak istediğim olgu tarihsel gerçekleri ne kadar yansıtıp yansıtmadığı ile ilgili değil. Daha ziyade kurgu seviyesindeki senaryonun mahiyeti ile ilgili. Muhteşem Yüzyıl’da olay örgüsü en kritik anlarda çok basit şeylere bel bağlayarak ilerler; örneğin birisi diğerini gizlice takip edip ne konuştuğunu dinler ve duyduklarını bir başkasına taşır. Osmanlı Sarayı’nda neredeyse tüm bilgi akışı bu yolla gerçekleşir. Oysa Da Vinci Demaons dizisindeki Floransa Sarayı’nda da kimin eli kimin cebinde belli değildir; saray çalışanları da tamamen olmasa da kısmen bundan haberdardır. Ancak bilgi akışı ne hikmetse hiç de bu yolla yapılmamaktadır.

Ya da çok önemli bir mesaj saraya gelir ama sultana ulaşamadan rakiplerin eline geçer; sultana iletilmez. Gerçekte böyle olmasa da kurguda olay bu denli basite indirgenir. Bunun sonucunda örneğin bir şehzadenin kellesi gidebilir.

Gerçeklik olgusu Türk dizilerinde sembolik boyuttadır. Detaylarının gerçekçi olmasına bakılmaz. Şahzade sultana mesaj göndersin, ama onun karşıtı sadrazamın adamları mesaja el koysun. Peki şu hiç araştırılmış mı? Osmanlı Sarayı sultan ile namzet sultan arasındaki iletişimi sağlayamayacak kadar güçsüz müydü? Eğer öyle ise küçük bir beyliğin koskoca imparatorluk haline gelmesini nasıl açıklayabiliriz? Kurgunun gerçekle birebir örtüşmesine gerek yok, ama bu da detaylarda gerçekçilikten ödün verilecek anlamına gelmemeli.

Burada alan memnun – satan memnun bir tablo var. Senaristin bu detayları araştıracak ne vakti ne de parası var; izleyicinin de bunu sorgulayacak hali! Gerçekten de böyle mi? Bu açıklama tatminkar olsaydı içimizde hala bir eksiklik duymazdık. Gerçek şu olabilir mi; senaristin üstünde bu detaylara değer verecek bir meydan okuma yok; izleyicinin ise itiraz etme hakkına değer veren bir ortam yok.

Objektif enformasyona değer vermediğimiz zaman ortaya çıkan bir tablo da bu. Gerçeklikle sınırlı alakası olan kurgusal düzlemde bile (roman, film, dizi vb) objektif enformasyonun yokluğu kalitesiz bir hayat yaşamamıza neden olmaktadır. Tespit etmek gerekir ki Muhteşem Yüzyıl bu konularda nispeten emek harcamış, önemli dizilerden bir tanesidir; yani ortalama bir Türk dizisinin çok üstünde bir kamera önü ve arkası emeğe sahiptir. Ancak yine de senaryonun düzeyi, örneğin giysilerin ya da mekanların görkemi ile yarışamamıştır. Keşke izleyiciler seslerini daha gür çıkarabilse de senaryolardaki kurgu ile gerçeklik arasındaki makas objektif enformasyonun lehine kapanabilse.

İşin bir başka boyutu da şu : Olay örgülerinin bu seviyede kalması, “bugün o ülke ya da kültür neden o seviyelere gelmiş de biz neden burada kalmışız” derdimizin bilinçaltımızdaki açıklamasını da desteklemektedir; “bizden zaten bir şey olmaz” !