Haft-Sin: Kadim Nevruz Sofrası Semboliği
Nevruz kelimesi Farsça “yeni yıl” anlamına gelir. Koç burcu, astrolojik takvimde ilk burçtur ve 21 Mart günü güneşin koç burcuna girmesiyle yeni bir yıl başlar.
Bu aynı zamanda bahar ekinoksudur; gece ve gündüz eşitlenir ve günler uzamaya başlar. Bu açıdan nevruz “yeni günışığı” anlamına da gelir. Pers kökenli Nevruz kutlamaları 3000 yıllık bir geçmişe sahiptir.
Haft-Sin
Zerdüşt inancına göre, Nevruz’da kurulan geleneksel ritüelik bir sofradır.
Karmaşık bir geçmişi vardır.
Kayanid hanedanlığında “Haft-Shin”,
Ahameniş hanedanlığında “Haft-Chin”,
Firdevsi’nin eski İran efsaneleri üzerine kurulu manzum destanı olan Şehname’de “Haft-Sin” olarak geçer.
Hint-Avrupa dillerinin gelişimi arasında, fonetik sesi ‘Sh’; önce ‘Ch’ye, sonra ‘S’ye dönüştür. Aynı yoldan ‘Kh’ zamanla ‘K’ ya da ‘H’ye dönüşür.
Sofra, Nevruz Bayramı’ndan iki hafta önce kurulur.
Sofraya İran alfabesinde ‘S’ ve veya ‘Sîn’ harfiyle başlayan yedi farklı ürün konur.
Haft-Shin, başlangıçta kavram olarak; “bal, süt, şarap, saf şeker, sodyum bikarbonat, mum, kuru dallar ve meyveler”den oluşmuşken…
Sonradan yerini alan “Haft-Chin”; baharda çiçek açan tohumların çiçeklenmesiyle “ölüm ve yeniden doğumu” sembolize eden yedi bitkiden türeyen bir anlamı kast eder.
Günümüzde, yedi maddeyi, yaratılışın yedi gününü ve bunları koruyan “yedi ölümsüzleri” sembolize eden “Haft” kelimesi ise aynı kalır, değişmez.
1. Sabzeh: Yeniden doğuşu sembolize eden; bir çanakta filizlendirilen buğday, arpa, mercimek ya da çim.
2. Samanu: Zenginliği sembolize eden; helva
3. Senjed : Sevgiyi sembolize eden kurutulmuş iğde [1]
4. Sîr: Sembolik ilaç; sarımsak
5. Sîb : Güzellik ve sağlığı sembolize eden elmalar
6. Somaq : Gün doğumundaki rengi sembolize eden; sumak [2]
7. Serkeh : Olgunlaşmayı ve sabrı sembolize eden; sirke [3]
Geleneğe pek uymasa da, eksik kalan bir “Sin”, bir başkasıyla değiştirilebilir.
– Sonbol: Sümbül; ilkbaharın gelişini sembolize eder.
– Sekkeh: Sikke; zenginliği sembolize eder.
– Ayyeneh : Ayna; kendine, özüne bakış.
– Goldfish : Balık [4]
[1] İğde; Tevrat “Nehemya bölüm 8″de geçer. Pers kralı Artaserhas’ın (M.Ö. 465-425) Yahudilerle olan ilişkisi bağlamında bir korelasyon olabilir.
[2] Sumak; meyvasının dalındaki rengi, güneşin doğum anındaki rengine çok benzer.
[3] Sirke; fermantasyon sonucunda oluşur. Binlerce yıl önceki doğal yöntemlerde sürecin uzunluğunu dikkate almak gerekir.
[4] Balık; kadim sembollerden biridir.
