felsefe taşı

17 Mart 1940; “Köy Enstitülerinin Kurulduğu tarih”.

Zaman, zaman kendi mi sorguluyorum!..Konuşmada benden daha iyi Atatürkçü yoktur. Hepimiz ateşimizi konuşarak söndürüyoruz.

Taksimden İstiklal Caddesine doğru yürürken sol köşedeki Garanti Bankasının sokağı içinde. SİNEMA MAJESTİK diye bir sinema vardı!.. Burada “TOPRAĞIN ÇOCUKLARI” adlı bir film seyretmiştim!..

Adı:Toprağın Çocukları
Konu: Köy Enstitüleri…
Filmin finansörü:Eski Köy Enstitülüler…
Oynayanlar:Bir kısmı Köy Enstitülülerin çocukları..

Bir kere izledim, bir kere daha gidemez miydim!.. Hep üzülüyorum!..

Hele, Talip APAYDIN’IN 1967 yılında yayımlanan ”Karanlığın Kuvveti” adlı kitabında yer alan anısı, aşağıdaki öyküyü okuyunca!..

İŞTE ÖYKÜ!..
“Kurban Bayramı tam kışın ortasına rastlıyordu!..O günler bir soğuktu, bir soğuktu!.. Kar, fırtına, tipi… Eskişehir ortalarında papaz harmanı savruluyordu!.. Göz gözü görmüyordu dışarılarda!..Sular donmuştu hep!..
Seydi Suyu iri buz parçaları akıtıyordu. Santral kanalı kapandığından, elektriklerimiz kaç gündür doğru dürüst yanmıyordu!.. Akşam seminerlerinde kitap okuyamıyorduk, ders çalışamıyorduk!.. Lambalar ikide bir usulca sönüveriyordu. Dersliklerimizde pelerinlerimizle oturuyorduk da, gene de ısınamıyorduk.
Musluklarımızdan su akmıyordu. Ellerimizi yüzlerimizi yıkamak için dere kıyısına gidiyorduk. İçme suyumuz yoktu.
Üç gün bayram iznimiz vardı, ama bu soğukta nereye gidecektik? Köyü yakın olanlar gitti ancak!..Bayram sabahı kampana çaldı. “Dışarıda toplanılacak” dediler. Başımızı, gözümüzü sararak, büzülerek çıktık!..

Müdürümüz Rauf İnan merdivende bizi bekliyordu. Üstünde palto bile yoktu. Ellerini arkasına bağlamıştı. Boz urbaları içinde, yağsız çehresiyle bir heykel gibiydi. Savrulan karlardan gözlerini kırpıştırıyordu!.. O halini görünce usulca pelerinlerimizin yakalarını indirdik. Ellerimizi cebimizden çıkardık.

“Arkadaşlar !” diye başladı. Bir canlıydı sesi, bir heybetliydi. Önce yılgınlık psikolojisinin zararlarını anlattı. Korkan insanın muhakkak yenileceğini ve korktuğuna uğrayacağını söyledi. Bu hava soğuk evet, fakat siz isterseniz üşümezsiniz, dedi. Olduğumuz yerde birkaç kez sıçramamızı ve kuvvetli tepinmemizi istedi. Dediğini yaptık. Birden ısınmıştık sanki. Hoşumuza gitmişti.
Bugün bayram, dedi. Şimdi birbirimizi tebrik edeceğiz. Sonra yapacağımız iki iş var;
• Ya tekrar içeri girip sıralara büzülmek, mıymıntı, mıymıntı oturmak, bu üç günü böyle faydasız, hatta zararlı geçirmek, can sıkıntısından patlamak. Boşuna içlenmek. Üstelik üşümek.
• Yahut da kazmayı, küreği alıp, santral kanalını temizlemeye gitmek!..
Emin olun gidenler, kalanlar kadar üşümeyecektir.Çünkü inanarak çalışan insan ne soğukta üşür, ne sıcakta yanar. O; yücelten, dirilten, kuvvetli kılan bir heyecan içinde her türlü güçlüğün üstüne çıkmıştır… Onu hiçbir karşı kuvvet yolundan alıkoyamaz. Yeter ki bir insan yaptığı işin gereğine inansın.
Ben şimdi kazmamı küreğimi alıp kanala gidiyorum, Çünkü kanal açılınca elektriklerimiz yanacak!.. Elektrik yanınca okulun işleri yoluna girecek!.. Kitap okuyabileceksiniz, ders çalışabileceksiniz!.. Sularınız akacak, yıkanabileceksiniz!..
Size şunu söylüyorum, bizim asıl bayramımız, yurdumuz bu gerilikten, bu karanlıktan kurtulduğu gün başlayacaktır. Şimdilik bize düşen milletçe çalışmak, çok çalışmaktır. Parolamız şu olmalıdır:”Bayramlarda çalışırız, bayramlar için”. Ben gidiyorum. Gelmek isteyenler gelsin.

Heyecanlanmıştık, üşümemiz geçmişti. Hepimiz “Geleceğiz” “Bayramda çalışırız bayramlar için, Bayramda çalışırız bayramlar için!..”Altı yüz kişi böyle bağırdık.
Sonra da kazma kürekleri koyduğumuz işliğe doğru bir koşuşma başladı!.. İnsanların böyle canlanması, bir amaca doğru saldırması belki sadece savaşlarda görülür..

Santral havuzundan başlayarak onar metre arayla su kanalına dizildik. Çıplak Hamidiye Ovası ayaz. Kırıkkız Dağı’ndan doğru zehir gibi bir rüzgâr esiyor. Pelerinlerimizin etekleri uçuşuyor. Kazmayı vurdukça yüzlerimize buz parçaları fırlıyor!..
Bazı yerlerde kar her yeri doldurmuş, kanal dümdüz olmuş. Nereyi kazacağız belli değil. Müdürümüz, öğretmenlerimiz başımızda dört dönüyorlar. Bir o yana koşuyorlar, bir bu yana!..
Öyle çalışıyoruz ki, boyunlarımızdan buğu çıkıyor. Bazen adam boyunda buz parçalarını elleyip çıkarıyoruz kıyıya. Kimisi bağırıyor, kimisi kazmalara tempo tutuyor. Bir gürültü gidiyor kanal boyunca!..
Yeşilyurt köylüleri evlerinin önüne çıkmış, bize bakıyorlar. Böyle çalışmamıza alışkınlar ama bayram günü, bu soğukta nasıl donmadığımıza şaşıyorlar.
Yeşilyurtlu arkadaşımız Azmi, köyü yakın olduğu için izinli ya! Bize evlerden bazlama ekmek taşıyor. Köylü ekmeğini özlemişiz, aramızda kapışıyoruz!..

Yukarılardan, aşağılardan ikide bir sesler yükseliyor: “Bayramda çalışırız, bayramlar için!..” Koca ova çınlıyor. Taa uzaktan Hamidiye’nin, Mesudiye’nin köpekleri ürüyorlar. Bu kış günü böyle seslere anlam veremiyorlar herhalde!.. Ayaz ovanın ıssızlığı yırtılıyor!..

O gün o kanalın yarı yerini açtık. Bir buçuk metre derinliğinde, uzun, derin bir çukur karları yara, yara gitti. Ertesi gün taa bende kadar tamamladık. Sonra merasimle suyu saldık.

Nazlı bir gelin getirir gibi önünden ardından yürüyerek, türküler marşlar söyleyerek getirdik ve geç zamanda, santral havuzuna döndük, sonra bir baktık, okulumuzun balkonuna çakılı “Ç K E” yandı… ( Çifteler Köyü Enstitüsü ).
O zamanki sevincimizi nasıl anlatmalı? Üşümüş ellerimiz alkıştan ısındı!.. “Yaşa var ol” seslerimiz ufukları kapattı. Dünyanın en içten gelen, en coşkun bayramı oldu belki!..

Hiç unutmam bir arkadaşımız kendi ellerini öpüyordu. “Aferin ulan eller” diyordu, “Bu elektriğin yanmasında senin de hissen var, yaşasın!..”

Sevinçten gözlerimiz yaşarmıştı. Müdürümüz bir tümseğe çıktı. Birkaç kelimeyle başarımızı tebrik etti. Her nokta koyuşta “Sağool!” diye bağırıyorduk..

“Şimdi, depomuza su dolacak, banyoyu yakacağız. Yıkanın ve çalışıp başarmış insanların huzuru içinde uyuyun!.. İşte gördünüz, inanarak çalışan yapar! Amacına ulaşır!.. Bu heyecanla çalışmaya devam edersek, biz Türkiye’yi de yükseltebiliriz!

“Yükselteceğiz!,” diye bağırdık!..

Bayramda çalışırız, bayramlar için!..
Bayramda çalışırız, bayramlar için!..

İçeri girdik, musluklardan şarıl, şarıl sular akıyordu. Birbirimizi tebrik ediyorduk!..”
“UNUTULMAZ BİR BAYRAMDI!..”