felsefe taşı

Hacılar gidecekleri yerleri önceden seçerler ve yaşam programlarını buna göre ayarlarlar. Bunların bir “yaşam projesi” bütün bir “yaşam planı” tarafından yönlendirildiklerini söyleyebiliriz. Öte yandan göçebeler imgelemlerinde bir sonraki konaklama alanından ötesine pek ulaşamazlar. Yaşam planlarından anlam çıkarmaya zorlandıklarında gelecekten çok geçmişe bakmayı yeğler, (geriye doğru bakarak değerlendirme yapma hikmeti ile) bir zamanlar dikkatlerinden kaçan duraklar arasındaki bağlantıların izlerini sürerler. Göçebeler de hacılar gibi kimliklerini oluşturmakla meşguldü; ama onlarınki “anlık” kimliklerdi, “bugünlük” kimliklerdi, bir sonraki uyarıya kadar geçerli kimliklerdi.

Göçebelik deneyimi, bizler o deneyimin “içindeki kişiler” olarak kaldığımız sürece – göçebelik durumu bizim için devam ettiği sürece – bütünüyle anlaşılamazsa, karşı nedenlerden dolayı olsa da, dünyaya dair Budist deneyim ve dünyadaki yaşam da anlaşılamaz.

Budha için “ne geçmiş ne de gelecek”, bütün zamanlar “şimdiki zamana dönüşmüştür”. Budist dünya “bütünüyle şimdiki zaman” dünyalarından biridir.

Bu görüşten iki önemli sonuç çıkar. Birincisi, her an önemlidir; sonuçta akışkan, kendi kendini yıkmaya mahkûm başka bir “an” olmayacak, gelecekte beklenen hiçbir şey yoktur. Budha “sonsuz şimdide” yaşayanlara “anı yitirmemelerini” önerir, çünkü “anı yitirenler üzülür.” Budha “anı yakalayan kişileri kutlar, ama “anı ellerinden kaçıranlara” acır. Gerçekliğin kavranması. Daha önce olduğu gibi her an ortaya çıkabilir; gelirse, “birdenbire, bir şimşek çakması gibi gelir.”

Hiçbir şey herhangi bir sarsıcı zamanı aydınlamayla elde edilen zamana bağlı olmayan andan ayıramaz. “Neyin ne olduğunu ilk anda söyleyebilmenin olanağı yoktur. Gerçekten önemli olan ve ölümün ötesine uzanan tek şeyin önünde bütün anlar eşittir.

Eşit anlardan oluşan bir yaşamda yönlerden, projelerden ve başarılardan söz etmek anlamsızdır. Her an, az ya da en çok öteki kadar önemlidir. Her durum herhangi bir başka durum kadar anlık ve geçicidir, her biri – potansiyel olarak – sonsuza açılan kapıdır. Dolayısıyla dünyevi ile sonsuz;

“Daha yaşlı” ve “daha genç” nesnelerin hepsi aynı düzlemde, şimdiki zaman düzlemindedir. Şimdiki zaman pek çok yönden – “başlangıç” ve “tarih” yönünden, ama bunlardan biri olmadan – bu gibi nesnelerle dolu geniş bir havuzdur.

Hacılar gidecekleri yerleri önceden seçerler ve yaşam programlarını buna göre ayarlarlar. Hacılar bir “Yaşam Projesi”, bir “Yaşam Planı” tarafından yönlendirilirler.

Oysa göçebeler/hayallerinde bir sonraki konaklama alanında ötesine ulaşmazlar. Yaşam pınarlarından anlam çıkarmaya zorlandıklarında gelecekten çok geçmişe bakmayı yeğlerler/Bir zamanlar dikkatlerinden kaçan/durakları arasındaki bağlantıların izlerini sürerler. Göçebeler için her an bir diğerine eşittir.

Her an önemlidir. Sonuçta akışkan, kendi kendini yıkmaya mahkûm başka bir “an” olmayacak, gelecekte beklenen hiçbir şey yoktur. Budha “sonsuz şimdide” yaşayanlara “anı yitirmemelerini” önerir.

Her an öteki kadar önemlidir. Her biri, potansiyel olarak sonsuza açılan kapıdır.

Şimdi zaman ne sunuyorsa, şimdinin-stoku tükenene kadar sunuyordur.

Şimdi mutluluğun mekânıdır. Ömür bu gibi şimdilerin art arda gelmesinden ibarettir. Hiçbir şimdi bir başka şimdiden daha önemsiz değildir, her biri sonuna kadar yaşamayı sonuna kadar tat alınmayı, eşit ölçüde hak eder.

İlk Yayın: www.muratbilgili.com