Shagaa/Şagaa, Tuva Türklerinde Yılbaşı, NEVRUZ
Ay takvimine göre yeni yılı belirtir. 12 Hayvanlı Türk takvimi ve ay takvimine göre Şubat ayında olmaktadır. Yeni yılın başladığı zamanın özel ve kutsal bir zaman olduğuna inanılır, çünkü bu dönemde gelecek ve geçmiş birbirinden ayrıdır, iyi ve kötü birbiriyle mücadele eder.
Shagaa , “ak” kavramı ile yakından ilgilidir – beyaz, çünkü başlangıç zamanı uzun zamandır Tuvalılar tarafından yeni ve saf bir yaşamın samimi doğumu ve annenin saf kutsal kolostrumu olarak algılandı.
Festival masasına, ortak adı “ak-chem” olan sütlü yemekler hakimdir – beyaz yiyecekler kutsal kabul ediliyor.
Bu süre zarfında güneş doğarken,
herkes en güzel geleneksel kıyafetlerini giyer, dışarı çıkar,
“san salyr” ritüeli – kutsal ateşin yakılmasını gerçekleştirir.
“San salyr” ritüeli,
Yeni Yıl kutlamalarının önemli ve özel bir parçasıdır.
Bu ritüeli herkes yapmaya çalışır
çünkü ritüele katılanların önümüzdeki yıl iyi ruhlar ve tanrılar tarafından korunacağına ve ona başarı ve şans getireceğine inanılır.
Bu süre zarfında güneş doğarken,
herkes en güzel geleneksel kıyafetlerini giyer, dışarı çıkar,
“san salyr” ritüeli – kutsal ateşin yakılmasını gerçekleştirir.
“San salyr” ritüeli,
Yeni Yıl kutlamalarının önemli ve özel bir parçasıdır.
Bu ritüeli herkes yapmaya çalışır
çünkü ritüele katılanların önümüzdeki yıl iyi ruhlar ve tanrılar tarafından korunacağına ve ona başarı ve şans getireceğine inanılır.
Ateşi bir canlı olarak gören Tuva Türkler’i
yemek yerken,
yediklerinden mutlaka bir parça ateşe atar,
içtikleri çaydan, sudan, sütten küçük parmakları ile ocağa serperler
ve böylelikle de ocağın sahibini yedirdiklerine inanırlardı.
Bu sebeple Tuvalılar yeni yıldan önceki gece genellikle uyumazlar. Erkekler şafakta ateşi yakar, şömineye yemek atar ve gelecek yıl dileklerini söylerken kadınlar genellikle çay yaparlar ve sonra dünyanın dört bir yanına serpiştirirler.
Şаgаа günlerinde şamanlar ve lamalar davet edilir,
hem dini hem kültürel bir bayram havası içinde geçer.
Üç gün boyunca Şagaa toyu yapılır.
San salyr” ritüeli
genellikle bir şaman veya bir lama tarafından
ya da mevcut değilse topluluğun en yaşlı ve en saygın üyesi tarafından yapılırdı.
“Büyük ateş yanmaya başladığında,
başı lider olan insanlar sunu yerinin önünde sıraya girerlerdi.
Lider ateşe çay serpiştirir
ve etrafındaki dört yöne serpiştirirdi.
Doğu, yükselen güneşin yönü ve sonra güneşin hareketi boyunca (saat yönünde)
San salyr, yeryüzünün ata ruhlarının
“beslenmesi”
ve toprağın kötü ruhlardan arınması olan
kansız bir kurbandır.
Türk halklarının milli evi olan keçeden yapılan çadır misali
Öglеr arasında,
konuklara çaylar hazırlanır, çerez misali türlü atıştırmalık yiyecekler hazırda sunulur.
Shagaa,
akrabaların ve yakınların birliğini kolaylaştıran,
genç nesillere yaşlılığa, yaşlılara saygılı davranışları öğreten
ve aynı zamanda zamana ve yaşama
değer verme ve saygı gösterme sanatını öğreten
bir sosyalleşme süreci olan yerli ve dini bir bayramdır.
Şagaa günü ataların ruhu ile yakınlaşma günüdür.
Yeni yıl kutlamalarının gelenekleri yaşlı insanlara,
yani klan büyüklerine ve yaşlı ebeveynlere saygıyı içerir.
Bu törenin Yeni Yıl kutlamalarının doruk noktası olduğu söylenebilir.
Bu günde olumsuz davranışlar sergilenmez.
Bu günde arak (içki) içilmesi doğru değildir.
Shagaa en ayık kutlamadır.
“San salyr” dan sonra herkes evine döner
ve ardından hediye verme,
karşılıklı selamlaşma, ziyaret aşaması başlar.
Öncelikle aile üyeleri birbirlerini selamlarlar.
Türk Dünyasında genel olarak Şagaa, Nevruz adıyla bilinir
ve Mart ayında kutlanmaktadır.
Bunun sebebi Hicri takvimin kabulüyle
ve İran halklarının yaşadığı coğrafyaya yakınlığı ile değişmiştir.
Coğrafik olarak Türk Dünyası Coğrafyasında
2. ay yeni yıla daha uygun düşmektedir.
Kazakistanda Kuzey Kazakları ve Güneydoğu Kazakları tıpkı
Tıva Türkleri gibi Şubat başında yeni yıl kutlarlar.
İnsanların yaşı Shagaa tarafından belirlenir,
insanlar “Falanca Shagaa ile tanıştım” derler.
Yeni doğmuş bir bebek bir yaşında kabul edilir
ve Shagaa’nın arifesinde doğan bir bebek iki yaşında olur.
Bilim adamlarına göre, Shagaa
13. yüzyılda Tuva’da kutlanmaya başlandı,
ancak bu tatilin kökleri daha derine iniyor
ve göçebelerin yaşam tarzıyla yakından iç içe…
17. yüzyılda, Budizm’in benimsenmesinden sonra
Shagaa, ay takvimine göre kutlanmaya başlandı
ve bu nedenle kesin bir tarihi yok…
Shagaa, ay takvimi
hayatın kendisi gibi sürekli hareket halinde olduğu için
Ocak ayının sonundan Şubat ayının sonuna kadar kutlanır.
Tatilin kesin tarihi Lamalar tarafından belirlenir.
Shagaa – Yeni bir yaşamın başlangıcını işaret eden
İlkbahar Yeni Yılı,
Doğu’nun birçok halkı tarafından kutlanır:
Çinliler, Moğollar, Buryatlar, Tuvalar, Altaylar ve diğerleri.
Yani bu dönemde birçok Asya Türk’ü yeni yılını kutluyor.
Moğollar ve Buryatlar bu bayrama Tuvan’da “Tsagaan Sar” – Beyaz Ay, “Ak ai”
Altay sakinleri – Chaga-Bairam, Sibirya Tatarları-Tsagan AI diyorlar.