felsefe taşı

Çankaya sırtlarında oturan Ankaralılar, şehre Reşit Galip Caddesi’nden geçerek inerler.
Pek azı bu ismin kim olduğunu bilir. Bu bilinmezlikte belki Dr. ResitGalip’in 41 yaşında göçüp gitmesi rol oynamıştır, belki de İnönü’yle yıldızının hiç barışmaması…

Rodos’ta doğan Reşit Galip, ortaokulu bitirince kardeşiyle bir sandala binip Marmaris’e gelmiş.

Liseyi İzmir’de okumuşlar.

Kardeşi Hüseyin Ragıp (Baydur) diplomatlığı seçip büyükelçilik yapmış.

Reşit Galip ise İstanbul Tıp’a gidip doktor olmuş.

Öğrenciyken gönüllü olarak I. Dünya Savaşı’na katılmış.
Kafkas Cephesi dönüşü öğrenimini tamamlayıp fakültede asistanlığa başlamış.

1923 Mart’ında, hekimlik yaptığı Mersin’e Mustafa Kemal Pasa geldiğinde Paşa’nın huzurunda konuşmuş ve gözlerine doğru bakarak söyle demiş:

‘Muhterem Gazi, sen yalnızca bu milletin bir kahramanı değilsin, sen bunlardan çok daha büyüksün. Sen bu milletin bir ferdisin. Senin birinci büyüklüğün, bu milletin bir ferdi olmakla iktifa ve iftihar etmekliğindir.’

Herkesin yüceltme yarısına girdiği günlerde Gazi’yi ‘milletin bir ferdi’ sayan 30 yaşındaki bu hatip, herkesin dikkatini çekmiş. Tabii en cok da Gazi’nin…

Kemal Pasa ona milletvekilliği önermiş ve Dr. Reşit Galip, Ocak 1925’te Meclis’e girmiş.

Bir sure İstiklal Mahkemesi üyeliği yapmış. CHP İdare Heyeti’nde görev almış. Turk Ocakları’nda, Halk Evleri’nde çalışmış.
Yine Atatürk’ün isteğiyle Serbest Fırkaya girmiş. Ve Atatürk’ün sofrasına oturmuş. Onu bakanlığa taşıyan süreç de o sofrada başlamış.
Bu sofra sahnesi pek çok tanığın anılarında vardır:

1931 sonbaharıydı. O geceki tartışma, Milli Eğitim Bakanı Esat Mehmet’in bir yakınmasıyla başladı.
Esat Mehmet, Atatürk’ün Harbiye’den ‘tabya öğretmeni’ydi.
Kazım Özalp’in ‘Atatürk’ten Anılar’ kitabinda (T. Is Bankası Y., 1992, s. 48-49) yazdığına göre konu, kız öğrencilerin kıyafetinden acildi. Esat Mehmet, ‘kızların kısa etek, kısa çorap ve kısa kollu gömlek giymelerini uygun görmediğini’ belirtti.
Bir tamim yayınlayıp daha kapalı giyinmelerini isteyeceğini söyledi.

Bunun üzerineResit Galip söz aldı:
‘Yanlisdüşnuyorsunuzbeyefendi’ dedi.’Bu birgeriliktir.Kadinlareskidurumdayasayamazlar.inkilaplardan en muhimi,
kadinlaraverilenhaklardir.
Baskaturlu, Batililasmaktaoldugumuzuiddiaedemeyiz.’
Sofragerildi.
Gazi, vekilinizordurumdabirakanbucikistanhoslanmadi.’Bu konuyuuzatmayalim.
Kisacorapgiyipgiymemekcokonemlidegildir, sonratartisiriz’ dedi.
AmaResitGalipalttanalmadi. ‘AfbuyurunuzPasam! Bu, inkilapvezihniyetmeselesidir! .
Musaadebuyurursanizfikrimizisoyleyelim.Hattadahailerigiderekdiyecegimki, sizinhuzurunuzdabusofradainkilaplari
zedeleyecegiicraattanbahsedilmesikustahliktir, hos gorulemez.’

ResitGalip’intartismayaratmasininozelbirnedenivardi: Halkevi’ndesanatiyayginlastirmakicintiyatrocalismalariyapiyor, ancaksahneyecikacakkadinoyuncubulamiyorlardi. Buna gonullukadinogretmenlericin, MaarifVekaleti’ndenizinalamamislardi.

ResitGalip ‘Bu kokusmuskafayladevletyurumez’ diyekestiripatti.

Ataturk’unkaslaricatildi.’Sozlerinizdemusamahali, olculuolunuz’ diyecikisti.Herkesyaklasanfirtinayihissetmisti.
AmaResitGalipbulutlarinustunegitti. 57 yasindakiMilliEgitimBakani’niisaretederekdediki:

‘Devrimcidevrimcidir.insanlarbiryastansonraisteristemeztutucuolurlar. Meclis’tebuncagenc, idealist, bakanlikyapacakyetenekteinsanvark! en, boyleyaslikimseleriMilliEgitimBakaniyapmakhatadir.’

Ataturk yenidenuyarmageregiduydu: ‘EsatBeyyeteneklidir. Davamizainanmistirvebenimhocamdir.Beniokutmusolmasisencebirdegertasimiyor mu?’

‘KusurabakmaPasam, tasimiyor! Okuttuklarininicindesizingibibirdevrimcicikmisamakimbilir nice tutucu da cikmistir.’

‘Sizi de elestiririm!’ BununuzerineGazi’ninsabritasti: ‘Bu sofradahocamavebirMilliEgitimBakani’nahakaretetmenize
musaadeedemem’ diyehasladi.

AmaResitGalipsinecegiyerdeheptenustecikti: ‘Devrimlerikorumakicinsizdenmusaadeistemiyorum. Hatayiyapansiz de olsaniz, sizi de elestiririm.Mesela Rose Noir’averdiginiz 15 bin liralikkredimektubu da sizyaptinizdiyehataolmaktancikmaz.’

ilkkezAtaturk’unsofrasinda Ataturk bukadarsertelestiriliyordu.

ResitGalip’insozunuettigi Rose Noir, Beyoglu’nda, Ruskari-kocaninislettigibirbarinadiydi.
Ataturk birgeceoraya !gitmis, mekaninsahibi Madam Senya’dan ‘Is Bankasi’ndankredialamiyoruz’ yakinmasinidinlemisveoradabirkagida is BankasiGenelMuduru’nehitaben ‘yardimciolunmasi’ isteginiyazmis, Rusciftevermisti.
ResitGalipbuiltimastalebinielestiriyordu.

Ataturk bukezkizmadi; ‘Yoruldunuz, buyurunbirazistirahatedin’ diyerekkibarcaResitGalip’isofradankovdu.

Amagencdevrimcininyilmayaniyetiyoktu.Yillaryilibirefsanegibianlatilacakcikisini o anyapti: ‘Burasisizindegil, milletinsofrasidir. Milletinislerinigorusuyoruz.Buradaoturmaksizinkadar, benim de hakkimdir.’

Ataturk kendifikirleriylekendisinivuranbugencadamabakti, sonrayanindakileredonup ‘Oyleyse biz kalkalim’ dedi.
Sofradakibutunheyetayaklandi; ResitGalip’isofradayapayalnizbirakipciktilar.

Bu muthissahnenindevamidaha da ibretvericidir:

ResitGalipbutungeceyiDolmabahceSarayi’ndapencerekenarindakibirkoltuktagecirir.

Ataturk uyandigindaGenelSekreteri’neResitGalip’isorar. ‘Sabahakadarbekledi, mahcubiyetini size iletmemiziistedi.
Ankara’yagidecekkadarborcparaistedi. 25 lira verdik’ derler.Ataturk ‘Ankara’yagidecekadama 25 lira mi verilir.
Bari benimhesabimdanbirkacyuz lira verseydiniz’ der. Sonra ‘Cebindebesparasiyokamakarakterinden hic tavizvermiyor. Parasiyokamacesaretivar’ diyeekler.

1932 sonbaharinda Ataturk, ResitGalip’in Ankara Radyosu’ndakibirkonusmasinidinler; ‘Devrimleri her yerde,
herkesekarsisavunacagiz. Gerekirsebabamizavecocuklarimizakarsi bile’ demektedir.

Ataturk birkac gun sonrakendisiniyenidensofrayadaveteder. Hemenyanindakisandalyeyebuyureder. Onunyanina da, hocasiEsatMehmet’ioturtur.VeoradayeniMilliEgitimBakani’nin 39 yasindakiResitGalipoldugunuaciklar.

Rose Noir olayi mi? Onu da hatirlatalim: Is BankasiGenelMuduru! Muammer Eris, Ataturk imzalikagidialinca
dogrucaDolmabahceSarayi’nagelmis, Ata’ninricacioldugukrediyivermeyekurallarinuygunolmadiginibildirmis,
talebireddetmistir.

ResitGalip’inbakanligisadece 13 ay surdu. Bu sure icindeDarulfunun’danuniversitereformunubaslatti.Ogretmenleregenelbutcedenmaasodenmesinisagladi.

EsiZubeyreHanim’indeyimiyle ‘deli gibicalisiyor’ amaAtaturk’ecikisacakkadarayarsizdiliyuzunden her gun ise
cebindeistifamektubuylagidiyordu.

AslindaAtaturk’learalariiyiydi. O Gazi’ye ‘Pasam’, Gazi de ona ‘Doktor’ diyehitapederdi.

Bir gun sofradanayrilirken, Ataturk, ‘Seni eve ben birakacagim’ demis. Eve birakinca o da saygidan, ‘Ben de siziugurlayacagimPasam’ karsiliginivermis.Amakendisininarabasiolmadigindanyuruyerekugurlamis. O gecezaturreeolmus.

Dinlenmesi !tavsiyeedilince 1933 Ekim’indegorevdenayrilmis.

1934 yazindaModa’dakibirdenizkazasindakizlarinikurtarmayacalisirkenakcigerleriniheptenusutmus.Birmucizeeserikurtuldugubukazadansonraolumubekleyerek, hastaliginitakipetmeyebaslamis.Kecioren’deki bag evininkutuphanesinedemiryataginitasitipyedi ay kitaplararasindayatmis.

1934’te, 41 yasindahayatavedaetmis.

‘Oldugundecebinde 5 lira parasivarmis’

Her sabahokulogrencilerinigunebaslatan ‘Turkumdogruyumcaliskanim’ andivarya…

kimkalemealmisbiliyormusunuz?
‘ResitGalip…’

O andin1933’un 23 Nisan gunuResitGalip’in kaleminden ciktiginieminimcogumuzbilmeyiz.